Συλλογή βοτάνων, μια ιερουργία – Μέρη των φυτών

Τμήμα από το υπό έκδοση βιβλίο Επιδαυρείν, του Ελευθέριου Μακριδόπουλου, ερευνητή βοτανολόγου μέλους του Ινστιτούτου Αρχαίας Βιολογικής Διατροφής “Διοσκουρίδης”.

Όσοι ασχολούμαστε με την συλλογή βοτάνων, συνήθως  ακολουθούμε το τυπικό της παράδοσης μας που πέρασε από γενιά σε γενιά και από δάσκαλο σε μαθητή. Πολλές τεχνικές αλλά και τελετουργικά δρόμενα έμειναν έτσι ζωντανά στους αιώνες και αναλλοίωτα έως και σήμερα σε διαφορά επαγγέλματα και τέχνες κάνοντας μας κοινωνούς και μετόχους αυτής της αρχαίας κοσμοαντιλήψεως, περί φύσεως, θεών και κόσμου.

Μια σοφή παροιμία μας λέει ότι, με όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις και σε αυτό φάνηκα τυχερός, έχοντας ως καθηγητή μου στην ερευνά τον αρχαιολόγο Σάββα Καζά, στην πρακτική βοτανολογία τον βοτανολόγο Χρήστο Κοσμίδη και στην ιατροφιλοσοφία την αγαπημένη σε όλους μας χημικό μηχανικό και συγγραφέα Μαρία Μαραγκού. Το αποτέλεσμα για μένα μοναδικό, γιατι με αυτές τις βάσεις ως γνώση και με τις πιστοποιημένες εκπαιδεύσεις μου στον βιοσυντονισμό, στον καθοδηγούμενο διαλογισμό, την ύπνωση και την μέθοδο Σέντερη, την μόνη πιστοποιημένη μέθοδο, μέσα απο μοναδικά εργαστηριακά πειράματα, που ανοίγει νέους ορίζοντες στις ανθρώπινες δυνατότητες σε πνευματικό, δημιουργικό και κοσμικό επίπεδο.

Οι γνώσεις και οι συναντήσεις αυτές με όλους αυτούς τους αξιοσημείωτους ανθρώπους αλλά και πολλούς άλλους με οδήγησαν στο να ζήσω από κοντά τα πρώτα βήματα αναβίωσης μια αρχαίας τεχνικής που ονόμασα Επιδαυρείν. Η παράδοση, η έρευνα, ο πειραματισμός και εν τέλει η ανακάλυψη με βοήθησαν στην αναβίωση αυτής της Ασκληπιείας τεχνικής, την οποία χρησιμοποιώ εδώ και καιρό με σπουδαία αποτελέσματα, αλλά θα αναφερθώ σε αυτό σε κάποιο επόμενο άρθρο .

Το πώς θα σταθείς κόντρα στον άνεμο όταν μαζεύεις κυνόροδο, για να μην τυφλωθείς από το μαλλί που βρίσκεται στον καρπό του σαν το πάρει ο άνεμος είναι γνώση που πρώτα διδάχτηκα στο βουνό από δάσκαλους βοτανικούς και έπειτα εντόπισα σε αρχαία κείμενα, όπως την πάρα πάνω πληροφορία, την οποία βρήκα στον Θεόφραστο: «τὸ γὰρ σῶμα ἀνοιδεῖν ἐὰν ἐξ ἐναντίας. κατ’ ἄνεμον δὲ καὶ τοῦ κυνοσβάτου τὸν καρπὸν συλλέγειν, εἰ δὲ μὴ κίνδυνον εἶναι τῶν ὀφθαλμῶν».

Η πιο ευλογημένη στιγμή στο βουνό είναι η ώρα της επίκλησης, ένα παραδοσιακό τυπικό, ένα δρώμενο που εφαρμόζω με σεβασμό. Είναι μια επίκληση που εντόπισα στο Magica, Papyri magicae και ταιριάζει κατά πολύ με αυτό που διδάχτηκα από τον δάσκαλο μου. Το εφαρμόζω για να αποδώσω τιμές και όρκους στην μητέρα Γαία. Το τυπικό είναι απλό, πρώτα κόβουμε το κυρίως σώμα, το πλένουμε με σόδα και θυμιατίζουμε το βότανο με δάκρυα πεύκου, ενώ κρατώντας ένα κερί και το θυμίαμα, περιφερόμαστε τρεις φορές γύρω από τη ρίζα του φυτού, ρίχνοντας σπονδή από γάλα, και επικαλούμαστε τον δαίμονα του βοτάνου τρεις φορές. Ακολουθεί η επίκληση και στο τέλος αυτής βάζουμε το βότανο στο καλάθι, αφαιρούμε τη ρίζα και στην θέση της τοποθετούμε 7 κόκκους κριθαριού και σιταριού και καλύπτουμε την ανασκαφείσα γη. Μετά απ’ αυτό η επικοινωνία μας είναι διαφορετική, έχουμε συνδεθεί με ιερό όρκο και με ανώτερο πνευματικό έργο την εύρεση του θεραπευτικού μας βοτάνου.

          Αρχίζει η συλλογή βοτάνων καρπών φύλλων και μανιταριών. Το πρωί με τη δροσιά μαζεύουμε τα μανιτάρια τους βολβούς και τις ρίζες και αφότου βγει ο ήλιος και στεγνώσουν από την υγρασία τα φυτά, αρχίζουμε και τη συλλογή βοτάνων. Το μυκήλιο είναι το υπόγειο τμήμα των μανιταριών, το δίκτυο πού ενώνει κάτω από το έδαφος όλα τα φυτά και τα δέντρα, αποικοδομούν νεκρούς οργανισμούς και μεταφέρουν τα θρεπτικά συστατικά στο κύκλο της ζωής ξανά. Αυτό είναι το πεπτικό σύστημα της φύσης, που λειτουργεί μέσω της αποσύνθεσης του φυτικού υλικού και προκαλεί την γνωστή βιοθεραπεία του εδάφους.

Η έρευνα για το τρόπο προσέγγισης των προγόνων μας στη συλλογής βοτάνων με οδήγησε σε πολλές ανακαλύψεις θεωρητικές και πρακτικές. Σημειωτέον ότι ο Γαληνός αναφέρει τους συλλέκτες βοτάνων ως Ριζοτόμους: «Ριζοτόμους μὲν ὀνομαζομένους, οὐδὲν δ’ ἧττον τῶν ῥιζῶν ὀπούς τε καὶ χυλοὺς καὶ καρποὺς, ἄνθη τε καὶ βλάστας ἐκ τῶν ὀρῶν κατακομίζοντας εἰς τὰς πόλει», δηλαδή «Ριζοτόμους ονομάζουμε όχι μόνο αυτούς οι οποίοι γνωρίζουν για τις  θεραπευτικές ιδιότητες των ρίζων αλλά και αυτούς που γνωρίζουν για τους χυμούς των φυτών, τους καρπούς, τα άνθη, τα φύλλα και τους βλαστούς, που φέρνουν από τα βουνά στην πόλη».

Ένα άλλο σημαντικό σημείο στα κείμενα του Γαληνού είναι: «ἀνὰ λόγον γάρ ἐστιν ὡς ἀρχιτέκτων πρὸς οἰκοδόμους καὶ τέκτονας καὶ τοὺς ἄλλους τεχνίτας, ὧν ἐστιν ἀρχικός, οὕτως ὁ ἰατρὸς πρὸς ὑπηρέτας. εἰσὶ δ’ οὗτοι ῥιζοτόμοι, μυρεψοί, μάγειροι, καταπλάττοντες, ἐπιβρέχοντες, κλύζοντες, , φλεβοτομοῦντες, σικυάζοντες.» (In Hippocratis librum vi epidemiarum commentarii vi Kühn). Αναφέρει, δηλαδή, ότι όπως ο αρχιτέκτονάς προς οικοδόμους και μαραγκούς και άλλους τεχνίτες έχει ηγετικό ρόλο, κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον ιατρό σε σχέση με τους εξειδικευμένους συνεργάτες του. Αυτοί είναι οι ριζοτόμοι, οι μυρεψοί (αυτοί που φτιάχνουν το μύρο), οι μάγειροι, οι καταπλάττοντες (οι ειδικοί για να κάνουν έμπλαστρα για την ίαση των ασθενών), οι επιβρέχοντες (αυτοί που καθαριζουν το μέρος που θα χειρουργηθεί), οι κλύζοντες (αυτοί που κάνουν κλύσματα), οι ἀποσχάζοντες (αυτοί που καθαρίζουν την πληγή ή τα σπυράκια), οι φλεβοτομούντες (αυτοί που ανοίγουν με προσοχή την φλέβα), οι σικυάζοντες (αυτοί που κάνουν βεντούζες).

Σημειωτέον ότι διάσημος μυρεψός είναι ο περίφημος ιατρός και φαρμακολόγος Νικόλαος Αλεξανδρεύς ο Μυρεψός, ο οποίος έγραψε το περίφημο σύγγραμμα «Δυνάμερον», που βρίσκεται στην βιβλιοθήκη των Παρισίων. Επίσης περί εμπλάστρων βρίσκουμε στον Ορειβάσιο και στον Γαληνό.

Ας δούμε, τώρα, πιο αναλυτικά τα μέρη ενός φυτού και πώς στην βοτανοθεραπεία, όλα τα μέρη είναι χρήσιμα, αλλά δεν είναι ίδιες οι δραστικές ουσίες και οι θεραπευτικές τους δράσεις. Ακολουθεί περιληπτική ανάλυση του φυτού σε τμήματα, για εξοικείωση μέσω εικόνων, αλλά και για να μάθουμε ποιο μηχανισμό εξυπηρετούν.

Οι ρίζες είναι τα υπόγεια τμήματα ενός φυτού, τα οποία χρησιμοποίει για την πρόσδεσή του στο έδαφος αλλά και για την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών και νερού.

Ο βλαστός είναι  δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ υπέργειων και υπόγειων οργάνων συνδέεται με την ρίζα και είναι το κυρίως σώμα, ένα από τα υπέργεια τμήματα. Είναι ο αγωγός μεταφοράς νερού και μεταλλικών στοιχείων από τις ρίζες στα φύλλα και αντίστροφα των προϊόντων φωτοσύνθεσης, τροφές που παράγονται από τα φύλλα ή άλλα τμήματα του φυτού και αποτελεί το σκελετό ανάπτυξης του φυτού, βοηθώντας στην στήριξη των φύλλων των ανθών και των καρπών. Μπορεί επίσης να αναπνέει ενώ ορισμένα είδη φυτικών οργανισμών φωτοσυνθέτουν. Φροντίζει ο βλαστός παίρνοντας το κατάλληλο ύψος ώστε τα φύλλα, τα άνθη, οι καρποί και τα κλαδιά του φυτού να βγουν στο φως και σε κατάλληλη θέση που να βοηθάει την επικονίαση, ενώ διαθέτει επίσης όζους, αλλά και μπουμπούκια.

Τα φύλλα είναι απολήξεις και προεκτάσεις των βλαστών. Υπεύθυνα για την λειτουργία φωτοσύνθεσης, την αναπνοή και τη διαπνοή. Τμήματα του φύλου είναι ο μίσχος, ο οποίος είναι το τμήμα του φυτού που συνδέει το φύλο με τον βλαστό, το κεντρικό νεύρο, που είναι η συνέχεια του μίσχου, μέσα στο φύλλο και το έλασμα, που είναι υπεύθυνο για την συλλογή του ηλιακού φωτός.

 

Τα άνθη είναι τα αναπαραγωγικά όργανα του φυτού. Χωρίζονται σε τέλεια και ατελή, με τα τελευταία να διαθέτουν μόνο ένα από τα αναπαραγωγικά όργανα.
Το αρσενικό άνθος έχει μόνο στήμονες, ενώ το θηλυκό έχει μόνο ύπερο, το δέ τέλειο άνθος έχει και στήμονες και ύπερο, παράγει δηλαδή και αρσενικούς και θηλυκούς γαμέτες. Τα άνθη που διαθέτουν θηλυκά αναπαραγωγικά όργανα γονιμοποιούν, ωριμάζουν και σχηματίζουν τους καρπούς. Τμήματα του τέλειου άνθους είναι ο κάλυκας, το εξωτερικό τμήμα, ο οποίος φέρει πράσινα φύλλα, τα σέπαλα και τα πέταλα, που αποτελούν τη στεφάνη. Τα ανδρικά αναπαραγωγικά όργανα του άνθους είναι οι στήμονες, με στέλεχος το νήμα, στην κορυφή των οποίων βρίσκονται οι ανθήρες με τους κόκκους γύρης. Τα θηλυκά αναπαραγωγικά όργανα του άνθους είναι η ωοθήκη και ο ύπερος με τμήματα αυτού, το στύλο και το στίγμα.

Οι καρποί, έχουν ως κύρια λειτουργία τους την διάδοση του είδους και μπορεί να είναι ξηροί ή σαρκώδεις. Τμήματα του καρπού είναι το επικάρπιο, που αποτελεί το εξωτερικό περίβλημα, το μεσοκάρπιο και το ενδοκάρπιο, το οποίο μπορεί να είναι μαλακό ή ξυλώδες.

Σπέρματα ονομάζονται οι γονιμοποιημένες ωοθήκες. Τμήματα του σπέρματος είναι το έμβρυο, που αποτελεί μικρογραφία ενός νέου φυτού, το ενδοσπέρμιο, το οποίο παρέχει την απαραίτητη τροφή, και το κέλυφος, που προστατεύει εξωτερικά το σπέρμα από ασθένειες και έντομα.